AS9115A standardı; havacılık, uzay ve savunma sanayii için yazılım geliştiren organizasyonların uygulaması için geliştirilmiş olan bir kalite yönetim sistemi standardıdır. Standardın tam adı aşağıdaki gibidir:
AS9115A Quality Management Systems - Requirements for Aviation, Space, and Defense Organizations - Deliverable Software (Supplement to 9100:2016)
Standart, AS9100'ü tamamlayıcı bir standart olduğu için, tek başına kullanılmaya uygun bir yapıda değildir. Dolayısıyla, AS9115A'ya uyumlu bir kalite yönetim sistemi kurmak isteyen organizasyonların, öncelikle AS9100 standardına uyumlu bir kalite yönetim sistemi kurması gerekmektedir.
AS9115A ile AS9100 standartları arasındaki bu ilişkiden dolayı, AS9115A hakkında detaylı bilgi vermeden önce, AS9100 standardından biraz bahsetmek faydalı olacaktır. 1987 yılında yayınlanan ve aktif olarak kullanılmaya başlanılan ISO 9000 serisi standartların, havacılık, uzay ve savunma sanayii organizasyonlarının müşterilerinin ihtiyaçlarını tam olarak karşılamadığının görülmesi üzerine; Boeing, Lockheed Martin, Northrop Grumman gibi firmaların öncülüğünde ISO 9001 standardı temel alınarak, AS9100 standardı geliştirilmiştir. Standardın ilk versiyonu AS9000 olarak isimlendirilmiştir. Ancak standardın bu versiyonu global ölçekte tanınmamış ve yukarıda bahsi geçen firmaların kullanımı ile sınırlı kalmıştır. 1999 yılında, standardın ilk global versiyonu AS9100 ismiyle yayınlanmıştır. Bu versiyon, temel aldığı ISO 9001:1994 standardına, uzay ve havacılık sanayiinin ek gereksinimlerini karşılamak üzere 55 adet yeni gereksinim eklemektedir. AS9100 standardı, ISO 9001 standardını temel aldığı için, ISO 9001 standardının çıkan yeni versiyonlarına paralel olarak güncellenmiştir. Standardın geçerli son versiyonu olan AS 9100 Rev D, 2016 yılında yayınlanıp yürürlüğe girmiştir.
Havacılık, uzay ve savunma sanayii için yazılım geliştiren organizasyonlar için AS9100'e ilave kalite yönetim sistemi gereksinimlerini tanımlamak üzere geliştirilmiş olan AS9115 standardı ise, ilk olarak 2010 yılında yayınlanmıştır. İlk versiyon AS 9100 Rev. C'yi temel alarak, ilave gereksinimleri tanımlamaktaydı. AS9100 Rev. C'nin 2016 yılında güncellenip Rev. D versiyonunun yayınlanmasının ardından, 2017 yılında AS9115A yayınlanmıştır.
Gerek AS9100 gerekse AS9115 standartları, ISO 9001 standardını temel aldıkları için, ISO 9001 standardında yer alan Planla-Uygula-Kontrol Et-Önlem Al (PUKÖ) döngüsü, bu standartların da temelini oluşturmaktadır. Döngünün aşamalarının, AS9100 ve AS9115A standartlarının başlıkları ile olan ilişkisi aşağıdaki şekildeki gibidir.
Şekil 1 – PUKÖ döngüsü ile AS9100 ve AS9115A bölümleri arasındaki ilişki
AS9115A standardı incelendiğinde, bölüm başlıklarının AS9100 ile aynı olduğu görülmektedir. Her başlık altında, eğer yazılım geliştiren organizasyonlar için ek kalite yönetim sistemi gereksinimleri mevcut ise bunlar anlatılmaktadır. Eğer ek bir gereksinim mevcut değil ise, AS9100 gereksinimlerinin aynen geçerli olduğu belirtilmektedir. Bir örnek vermek gerekirse, AS9115A standardında yer alan Bölüm 5.1 Liderlik ve Taahhüt başlığı altında, AS9100 gereksinimlerine ek bir gereksinim olmadığını anlatmak üzere aşağıdaki ifade mevcuttur:
The requirements of 9100 apply. No clarification required for software.
Farklılık olan bir örnek vermek gerekirse, AS9115A standardı Bölüm 7 Destek başlığı altında yer alan 7.2 Yetkinlik alt başlığında, AS9100 gereksinimlerine ek olarak, yazılım projelerinde çalışan kişilerin (mühendislik, kalite, test vs.) gerçekleştirdikleri işin kritikliğiyle paralel şekilde eğitim almış ve gerekli tecrübeye sahip olmaları gerektiği belirtilmektedir. AS9115A'da yer alan bölüm başlıklarının AS9100 standardındaki başlıklara göre olan farklılıkları aşağıdaki tabloda özet olarak verilmiştir.
Tablo 1 - AS9115A Ek Gereksinimlerin Bölümlere Göre Dağılımı
Yukarıdaki tablo incelendiğinde, 5. Liderlik ve 10. İyileştirme bölümlerindeki beklentilerin, AS9100 ile tamamen aynı olduğu görülmektedir. AS9115A incelendiğinde, en fazla ek gereksinimin Bölüm 8. Operasyon başlığı altında olduğu anlaşılmaktadır. Bunun temel sebebi, geliştirilecek ürüne yönelik gereksinim, tasarım ve geliştirme süreçlerinin bu başlık altında açıklanıyor olmasıdır.
Standardın kapsam bölümü incelendiğinde, HDL veya PDL içeren karmaşık elektronik donanımlar için standardın uygulanabilirliğine ve eğer uygulanacak ise hangi maddelerin geçerli olacağına yönelik, müşteri ile tedarikçinin birlikte karar vermesi gerektiği vurgulanmaktadır. Bu ifadeden, AS9115A standardının karmaşık elektronik donanımlar hedeflenerek geliştirilmediği anlaşılmaktadır. Ayrıca gene kapsam bölümünde, değiştirilmeden aynen kullanılacak rafta hazır ticari (RAHAT-COTS) yazılımlar için de benzer bir yaklaşım sergilenmekte ve bu tip bir durumda gene müşteri ile tedarikçinin standardın kullanılıp kullanılmayacağına yönelik birlikte karar vermesi gerektiği belirtilmektedir.
Boeing gibi bazı firmalar, yazılım tedarik ettikleri alt yüklenici firmalardan AS9115A uyumu beklemekte olduklarını belirtmektedir. AS9115A standardının tek başına belgelendirilmesi yapılmamakta olduğu için, yazılım üreten firmaların öncelikle AS9100 uyumlu bir kalite sistemi kurup bunu belgelendirmeleri, ardından AS9115A'da tanımlı ek gereksinimleri sistemlerine eklemeleri uygun bir yaklaşım gibi durmaktadır. Boeing internet sayfasında, yazılım tedarik ettiği firmaların AS9115A uyumunu kendisinin ikinci parti denetim (2nd party audit) olarak tabir edilen yaklaşım ile gerçekleştirdiği bilgisini vermektedir.
Sonuç olarak, AS9115A kalite yönetim sistemi standardı, havacılık, uzay ve savunma sanayiine yönelik yazılım geliştiren firmaların kalite yönetim sistemi kurarken kullanabilecekleri temel bir standarttır.
Kaynaklar:
1. AS9115 Rev. A , “Quality Management Systems - Requirements for Aviation, Space, and Defense Organizations - Deliverable Software (Supplement to 9100:2016)”, SAE, 2017.
Comments